Thu này, thăm chùa Hà nhớ Bác Hồ

Chùa Hà Tiên (chùa Hà) tọa lạc trên đồi Hà, thôn Gia Viễn, phường Định Trung, thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc. Chùa nằm bên Quốc lộ 2B từ thành phố Vĩnh Yên đi Khu du lịch Quốc gia Tam Đảo. Được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh năm 1995, chùa Hà là một trong những điểm đến tiêu biểu trong hành trình của tuyến du lịch văn hóa, tâm linh, sinh thái khi du khách đến với Tây Thiên, Thiền viện Trúc Lâm, Tam Đảo núi…

Chùa Hà được xây dựng từ năm Quý Mùi (1703), niên hiệu Chính Hòa thứ 24, đời vua Lê Hy Tông Duy Hiệp. Chùa trải qua nhiều thăng trầm lịch sử. Truyền thuyết kể rằng: Chùa Hà nằm ở thế “sơn chỉ, thủy giao”, hai bên đều có gò đất lớn án ngữ tựa hình thanh long, bạch hổ. Thuở đất nước có giặc ngoại xâm, bà Lăng Thị Tiêu trên đường hội quân cùng chồng là vua Hùng Vương thứ 7, thấy thế đất lạ nên đã dừng chân tại đây để chiêu binh đánh giặc. Sau này, bà được tôn phong là Quốc Mẫu Tây Thiên. Để tưởng nhớ công lao của bà, người dân lập bài vị thờ Quốc Mẫu tại chùa, gọi là Đức Thánh Đại Vương. Chùa Hà trở thành nơi đặc biệt khi vừa là điểm kính ngưỡng Phật pháp đồng thời là nơi thờ tự Quốc Mẫu Tây Thiên.

Khoảng giữa thế kỷ XX, chùa Hà bị hủy hoại hoàn toàn do có nhiều biến động đổi thay. Đến khoảng những năm 60, 70 của thế kỷ XX, Nhân dân địa phương tận dụng những cơ sở công trình công cộng, bài trí tượng Phật, các đồ pháp khí còn lại làm nơi lễ Phật, cố gắng gìn giữ cảnh xưa để phục vụ nhu cầu tâm linh, tín ngưỡng của Nhân dân trong vùng. Vì thế, dù chùa Hà bị hủy hoại nhưng pháp luân vẫn luân chuyển trong tâm thức của Nhân dân, luôn kính ngưỡng về suối nguồn đạo đức, tâm linh. Năm 2006, chùa Hà đã được UBND tỉnh phê duyệt quy hoạch tổng thể với tổng diện tích gần 60.000m2, gồm 32 hạng mục công trình. Ngôi chùa được xây dựng mang sắc thái văn hóa truyền thống kiến trúc Phật giáo Việt Nam và sự tiếp biến các yếu tố văn hóa khu vực để tạo nên sự hòa quyện mang nét đặc trưng của chùa Hà đồng thời đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng tâm linh phật tử gần xa.

Khách thập phương thăm chùa Hà

Không gian chùa hiện nay đã được trùng tu với quy mô lớn. Qua Tam quan từ phía Đông Nam tới tả hữu môn, vòng quanh hành lang tới Tam Bảo, kiến trúc không gian mô phỏng tòa Bảo tháp 3 tầng. Từ sân lên đến chùa, phải bước qua 9 bậc thềm, gọi là “Cửu trùng”. Mái chùa uốn cong 4 góc, trên nóc có “Lưỡng Long Triều Nguyệt”. Phía sau là nhà thờ tổ, đối xứng hai bên có nhà tiếp khách và phòng trưng bày. Phật đường và nhà Mẫu cao lồng lộng, uy nghi, thể hiện sự vĩnh cửu, thanh tịnh và thiêng liêng. Mặt tiền sảnh là bộ cánh cửa bằng gỗ tứ thiết, chạm trổ công phu, phía trên đặt chấn song con tiện, bên dưới tạc phù điêu tứ quý cách điệu. Ván bưng áp mái, chạy suốt mặt tiền đại điện, có 5 khuôn chữ lớn, nét khắc tinh xảo và mẫu mực. Ba mặt tiền sảnh, tả vu và hữu vu chùa đều có hành lang và dựng cột đá lập phương liền khối, chạm trổ hoa văn tinh xảo, uyển chuyển.

Chùa Hà có một giếng cổ với dòng nước mát lành quanh năm, thường gọi là giếng Ngọc. Tương truyền, vào mùa hạn, các giếng đào trong vùng đều cạn, đục không dùng được, người dân trong làng đã ra giếng Ngọc múc nước về ăn. Giếng Ngọc chùa Hà có tiếng “trong xanh, mạch thủy nhiệm màu” nên người dân bao đời thuộc nằm lòng câu ví von: “Dù ai có xấu như ma / Uống nước chùa Hà lại đẹp như tiên”. Hàng năm, vào những ngày lễ lớn, khách thập phương ghé chùa Hà lễ Phật xong đều xin nước ở giếng Ngọc đem về thắp hương và sử dụng.

Với sự hài hoà của cảnh quan, không gian tĩnh mịch, kiểu dáng kiến trúc riêng biệt cùng một bề dày lịch sử, chùa Hà mang tầm vóc của một di tích lịch sử văn hóa lớn, là điểm dừng chân không thể bỏ qua của du khách trong chuyến hành trình “Đến với Phật, về với Mẫu” tại Tây Thiên, Tam Đảo…

Sinh thời, dù bận trăm công ngàn việc nhưng Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn luôn dành nhiều tình cảm và sự quan tâm cho đồng bào cả nước trong đó có Nhân dân các dân tộc tỉnh Vĩnh Phúc. Người đã 8 lần về thăm Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Vĩnh Phúc. Trong lần thứ 6 về thăm Vĩnh Phúc (vào năm 1961), Bác đến thăm Hợp tác xã nông nghiệp Lạc Trung, xã Bình Dương, huyện Vĩnh Tường. Bác về Tỉnh ủy Vĩnh Phúc làm việc, sau đó, đến trưa Người lên chùa Hà Tiên vãn cảnh, nghỉ ngơi và ăn cơm trưa ở đó. Theo đồng chí Vũ Kỳ, Thư ký riêng của Bác, cùng đi với Bác lần này kể lại: “Sau khi thăm Lạc Trung xong, Bác về thị xã Vĩnh Yên thăm và làm việc với Tỉnh ủy Vĩnh Phúc. Đến trưa, công việc cũng đã xong, các anh Kim Ngọc - Bí thư Tỉnh ủy, Hồ Ngọc Thu - Chủ tịch Ủy ban tỉnh mời Bác và các đồng chí cùng đi dùng bữa cơm trưa với các đồng chí lãnh đạo tỉnh. Bác mỉm cười, cảm ơn và nói: “Bác có việc nên không ở lại được”. Rời trụ sở Tỉnh ủy, đoàn theo Quốc lộ 2, xuôi về Hà Nội. Nhưng đi được chừng vài trăm mét thì xe Bác không đi thẳng mà rẽ trái theo đường 2B đi Tam Đảo. Bác đi thăm chùa Hà Tiên. Sở dĩ Bác chọn chùa Hà để nghỉ ăn cơm trưa vì chùa Hà kín đáo, cảnh đẹp, yên tĩnh, lại không cách xa đường. Tôi nhớ một lần trước đó, nhân đi thăm Tam Đảo về, mấy Bác cháu cũng đã vào thăm đây một lần. Vào chùa, chúng tôi dọn cơm đã chuẩn bị sẵn mang đi, vì Bác không muốn phiền hà địa phương. Mấy Bác cháu ngồi quây quần ngay ngoài hiên chùa ăn trưa. Ăn xong, Bác cháu xuống tận giếng chùa dưới chân đồi để múc nước rửa. Bác muốn xuống tận nơi thăm vì nghe nói giếng này nông nhưng mạch nước rất trong, không bao giờ cạn, kể cả khi đại hạn. Trở lên vườn chùa nghỉ, Bác nói là cảnh chùa đẹp, lại tiện đường cái, cần nói với chính quyền và nhà chùa nên trồng thêm cây, dưới chân đồi và cả ven đường thì trồng cây lấy gỗ và bóng mát; đất gần chùa thì trồng cây ăn quả cho tiện chăm sóc và giữ gìn…”.

Những ngày sang Thu, nắng ươm vàng trên các ngả đường dẫn lối đến chùa Hà. Nơi đây vẫn đẹp, uy nghiêm, mang đậm dấu tích thời gian, lịch sử và văn hóa. Trong ngày Thu tháng Chín lịch sử, đến chùa Hà vãn cảnh lại thêm nhớ về dáng vẻ thân thuộc, giản dị mà đầy thanh cao của Người; nhớ về những lời thăm hỏi ân tình của vị cha già dân tộc - Người cả một đời “Chỉ biết quên mình cho tất thẩy”; nhớ về lời căn dặn của Người: “Phải làm cho Vĩnh Phúc thành một trong những tỉnh giàu có, phồn vinh nhất ở miền Bắc nước ta”, mảnh đất Vĩnh Phúc anh hùng với bao người dân chân thật, cần cù, sáng tạo đã và đang dốc sức, dốc lòng xây dựng quê hương giàu mạnh, góp phần hiện thực hóa khát vọng xây nên một Việt Nam hùng cường như Bác Hồ kính yêu hằng mong muốn.